اثر گرما بر محصول پسته امسال

این نظر کارشناسی حسین حکم آبادی در خصوص وضعیت محصول پسته در سال جاری است. حسین حکم آبادی در سال های اخیر به عنوان مروج ارشد پسته در وزارت جهاد کشاورزی فعالیت کرده و برای باغداران مناطق مختلف پسته کاری کشور کارگاههای آموزشی برگزار می.کند. با توجه به بازدیدهای فنی-آموزشی بیشماری که وی در طول سال از مناطق پسته کاری کشور دارد فرصت را مغتنم شمردیم و از ایشان خواستیم در خصوص وضعیت پسته سال جاری توضیحاتی ارائه دهند.

وضعیت محصول پسته در سال جاری

سال جاری سال محصولی پسته استان خراسان رضوی بود امـا بـه واسطه بارش تگرگ در اوایل فصل حدود ۵۰درصد محصول پسته استان خراسان را به خصوص در شهرستانهای بردسکن نیشابور، تربت حیدریه، فیض آباد و همچنین بخش هایی از بجستان و گناباد از دست دادیم و علاوه بر آن بارش تگرگ در شهرستانهایی مثل بردسکن به نحوی بود که محصول سال آینده را هم تحت تاثیر قرار داد. در استان سمنان، بخش هایی از دامغان، تگرگ بسیار شدیدی باریــد کـه حـتی محصول سال آینده و سال بعدتر را هم تحت تاثیر قرار داد چراکه باعث ریزش تمام برگهای درخت و میوهها شد. در خراسان جنوبی و شمالی مشکل خاصی نداشت و محصول بیرجند و قائن بسیار خوب است. در استان تهران شهرستان ورامین و پیشگاه وضعیت بسیار خوب و محصول بسیار عالی هست. در استان مرکزی منطقه پیک، زرندیه و شهرستان ساوه وضعیت محصول بسیار خوب و سال آور هست در بوئین زهرا امسال سال محصول هست و وضعیت بسیار مناسبی وجود دارد در شهرستان قم، منطقه قم رود و پسته کاریهای جاده حاج خلیل و رحمت آباد سال آور پسته است و بسیار محصول مناسبی وجود دارد در استان اصفهان، شهرستانهای نائین، اردستان و منطقه ابوزیدآباد کاشان و خود کاشان محصول بسیار عالی و شرایط مناسب بود. در استان یزد شهرستانهای اردکان، میبد و ابرکوه سال محصولی است و وضعیت محصول مناسب میباشد.امسال در استان کرمان، شهرستان سیرجان تقریباً وضعیت محصول عالی بود و در کرمان زرند و رفسنجان هم به طور نسبی محصول خوبی وجود داشت.

اثر گرماهای اخیر بر وضعیت محصول پسته امسال

تابستان امسال در اکثر مناطق کشور گرمای عجیبی مستولی شد در حدی که شدیدترین گرمای تابستان را در این چند سال اخیر داریم تجربه میکنیم؛ طبق اطلاعات هواشناسی و اصله شهرستانهای بوئین زهرا، قزوین و ساوه تاکنون دمای ۴۵ درجه سانتیگراد را تجربه نکرده بودند، اما در مرداد ماه امسال دمای این مناطق به ۴۵ درجه سانتی گراد رسید در مناطقی از استان کرمان و یزد دمای هوا به حدود ۴۸، ۴۹ درجه سانتیگراد رسید؛ این گرمای بیش از حد و خاموشی چاه موتورها به واسطه قطعی برق حدود پنج شش ساعت از طرف دیگر موجب کاهش کمیت و کیفیت محصول و خسارت به باغداران پسته شده است. طبق نمودار تا دمای ۲۵ درجه سانتیگراد میزان فتوسنتز افزایش پیدا میکند و از دمای ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتیگراد به بالا کاهش فتوسنتز اتفاق می افتد، به طوری که میزان فتوسنتز در حدود دمای ۳۹ و ۴۰ درجه سانتی گراد به صفر میرسد یعنی عملا از دمای ۳۹ درجه و ۴۰ درجه سانتی گراد به بالا فتوسنتز دیگر انجام نمیشود. طبق دادههای هواشناسی در تابستان سال جاری، حتی طلوع و غروب آفتاب که قاعدتا باید هوا خنک تر باشد، دمای هوا در اکثر روزها بالاتر از ۳۸، ۳۹ درجه سانتی گراد بود یعنی عملا در اکثر مناطق پسته کاری به مدت چندین روز هیچ ساعتی از روز فتوسنتز انجام نمیشده است.

همانطور که در نمودار نشان داده شده است برعکس فتوسنتز، میزان تنفس از دمای تقریبا ۳۰ درجه سانتی گراد به بالا بیشتر میشود یعنی طی روزهای گذشته که فتوسنتز بسیار کم یا در حد صفر بوده است میزان تنفس بسیار بالا میرود و در این شرایط از داشته ها و ذخایر غذایی موجود خود استفاده کرده و شدیدا شروع به خودخوری می.کند توقف مغز بندی که باغداران به آن اشاره میکنند نیز به همین دلیل است؛ عملا قبل از شروع این گرمای شدید، هر جایی که مغزها بسته شده است مشکلی ندارند و مناطقی که به واسطه عقب بودن سال، درختان عقب بودند و از آن طرف حدود یک هفته ده روز به واسطه دمای هوای بالا عملا کارخانه گیاه تعطیل بود توقف رشد مغز را شاهد هستیم؛ علت عدم همزمانی در مغز بندی به دلیل این مسئله است. از طرف دیگر میزان اشعه UVدر تابستان جاری بسیار بالا بود و در برخی روزها شاخص فرابنفش تا ۹ و ۱۰ هم میرسید تحقیقات نشان داده که در شاخص فرابنفش حدود ۱۱ و بالاتر احتمال سقط جنین وجود دارد که احتمال میرود محصول پسته امسال نیز تحت تاثیر این مهم قرار گرفته باشد انتظار میرود محصول پسته امسال به علت گرمای هوا کاهش فتوسنتز افزایش تنفس و خودخوری گیاه از یک طرف و قطعی برق و خاموشی چاه موتورها که منجر به افزایش دور آبیاری و تشنگی گیاه می شود از طرف دیگر از نظر کیفی و کمی در معرض خسارت قرار گیرد.

در این شرایط چه باید کرد؟ با توجه به شرایط پیش آمده به باغداران توصیه میشود در مدت زمان باقیمانده تا برداشت محصول نسبت به رعایت موارد زیر حداکثر تلاش خود را انجام دهند

1. در شرایط حاضر میزان تبخیر و تعرق روزانه گیاه حداقل بین ۴ تا ۶ میلی متر است و حداقل میزان آب مورد نیاز درختان حدود ۱,۳۰۰ تا ۱,۴۰۰ متر مکعب در هکتار ،است لذا مدیریت آبیاری باید به نحوی صورت گیرد که گیاه تحت تنش آبی قرار نگیرد. 
2. حتی الامکان از ترکیباتی که موجب خنک شدن درخت مانع جذب اشعه فرابنفش و همچنین کاهش آفتاب سوختگی میشوند، استفاده کنید؛ مانند سیلیکات پتاسیم ۲٫۵ تا ۳ در هزار ؛ کائولین ۵۰ در هزار و دیگر موارد مشابه.
3.  با توجه به گرمای هوا و کاهش میزان ،فتوسنتز، مصرف کودهای ازته در دماهای بالا تاثیری روی محصول ندارد و بالعکس ممکن است موجب مسمومیت ازت و آفتاب سوختگی بیشتر شود؛ بنابراین باید مقدار ازت را کم کنند اما مصرف پتاس میتواند مقاومت گیاه را در این دوره بالا ببرد لذا استفاده از سولفات پتاسیم میتواند بسیار موثر بوده و توصیه میشود چرا که هم مقاومت به تنشهای گرمایی را بالا برده و هم با کنترل باز و بسته شدن روزنه ها میتواند درخت را از تشنگی نجات دهد.
4. با خنک شدن هوا طی روزهای آتی فتوسنتز مجددا در سطح نرمال قرار گرفته و روند پر کردن مغز ادامه پیدا میکند؛ بنابراین بعد از خنک شدن هوا در مناطقی که آفت پسیل در شرایط کنترل شده است، کود اوره به میزان تقریبی ۵۰ تا ۷۰ کیلو در هکتار بهترین کودی هست که میتوان به کشاورزها توصیه کرد و یا از کود مایع اوره آمونیوم نیترات (UAN) به میزان ۴۰ تا ۵۰ لیتر در هکتار مصرف کنند تا روند مغزبندی ادامه پیدا کند. لازم به ذکر است که مصرف کودهای ازته در شهریورماه و تقریباً تا حدود بیست روز قبل از برداشت در میزان آنس و خندانی پسته بسیار موثر است. 
5. طبق جدول زیر جذب پتاسیم در شهریور ماه و نزدیک برداشت به حداقل میرسد و هر درخت بر اساس میزان محصول سه گرم بیشتر جذب پتاس ندارد؛ در حالی که در زمان مغزبندی تا ۴۰۰ گرم پتاسیم جذب می.کند لذا در صورتی که باغداران تصمیم بر مصرف سولفات پتاسیم داشتند میزان ده کیلوگرم در هکتار کفایت میکند. 
6. برداشت به موقع و در زمان رسیدگی ۸۰ درصد محصول پسته انجام گیرد چرا که تأخیر در برداشت در ظاهر و رویت پسته و همچنین افزایش میزان افلاتوکسین اثرگذار است.

توصیه های تغذیه بعد از برداشت محصول

سابق بر این به باغداران توصیه میکردیم که بعد از برداشت از کودهای ازته استفاده کنند اما تحقیقات اخیر نشان داده که درخت عملا بعد از برداشت جذب ازت چندانی ندارد اما به واسطه اینکه پس از برداشت محصول ریشه زایی درخت شروع میشود بهترین زمان مصرف نیترات کلسیم همراه با زخم آب پس از برداشت است؛ برای رقمهای حساس به داغو مثل اکبری و کله قوچی ۵۰ کیلوگرم در هکتار و برای دیگر ارقام که داغو در آنها کمتر است ۲۵ کیلوگرم نیترات کلسیم در هکتار توصیه می شود. پس از آب زخم و تزریق کلسیم عملا نیاز به آبیاری درخت وجود ندارد و توصیه نمی شود و بهتر است آبیاری قطع شود تا درخت وارد فاز خواب شده و سپس آبشویی و نمکشویی انجام شود پس از برداشت درخت تا زمان خزان نیاز هست که عناصر غذایی برگ تخلیه شده و در ساقه ذخیره شوند، بهترین عنصری که در این زمینه میتواند به درخت کمک کند پتاسیم است؛ لذا مصرف نیترات پتاسیم یا سولفات پتاسیم به میزان ۴ در هزار همراه با اسیدفولویک ۰٫۵ در هزار میتواند در تخلیه برگها، درخت را یاری کند. مصرف فولویک اسید میزان نمپذیری و جذب پتاس را بالا میبرد.

در رابطه با مصرف فروتست تحقیقات نشان داده است که مصرف فروتست در بهار، زمان تورم جوانه ها و بیدمشکی شدن ۲۰ درصد اثربخشی بهتری نسبت به پاییز دارد اما درصورتیکه بنا به دلایلی از جمله سطح وسیع باغات و یا ریسک بارندگی در زمان تورم جوانهها امکان و شرایط محلول پاشی فروتست وجود نداشته باشد بهتر است پس از برداشت محلولپاشی فروتست همزمان با پاشش پتاسیم به صورت کلات روی ۱٫۵ در هزار و کلبور (کلسیم و بور) ۲٫۵ در هزار انجام شود. در واقع محلول پاشی ترکیب فوق پس از برداشت موجب می شود هم فروتست انجام شود هم میزان کلسیم در جوانه ها بالا رود و هم به واسطه پتاسیم تخلیه عناصر غذایی برگ به خوبی صورت گیرد.