بررسی وضعیت خرما در تونس تولید و سطح زیر کشت

حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد این نخلستان ها در سال های اخیر و بین سالهای ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ کاشته یا اصلاح شده اند توسعه آبیاری در ۲۰ هزار هکتار از اراضی در چارچوب اجرای یازدهمین برنامه ملی توسعه کشاورزی تونس ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱  و نیز اعطاء مشوقهای مالی به بخش خصوصی دو دلیل م توسعه نخلستانهای تونس در سال های مذکور می باشد. 

در سالهای قبل محدودیت دسترسی به عوامل تولید آب و زمین افزایش هزینه نهاده ها کاهش سرمایه گذاری دولت در بخش کشاورزی و بی ثباتـــی هـای سیاسی، روند رشد تولید و سطح زيـر کشت را با کندی زیادی روبرو نمود، همین مسایل سبب گردید تا دولت در دوازدهمین برنامه ملی توسعه کشاورزی تونس ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴  عمدتا روی بهره وری تولید در نخلستانها تمرکز نماید. 

در این راستا ارتقاء نخلستانهای خرمای دگلت نور در دو منطقه Kebilis و Tozeur و نیز تولید خرمای های ارگانیک به منظور افزایش صادرات از مهمترین دستاوردهای این برنامه ها بوده است.

زندگی و معــاش حدود ۶۰ هزار کشاورز وابسـته بــه خرما و نخیلات می باشد. بر خلاف سایر محصولات کشاورزی ،تونس، خرما در کنار سایر محصولاتی مثل مرکبات و گوجه فرنگی محصولی صادراتی بشمار می آید. ۵ درصد از تولیدات کشاورزی به خرما اختصاص دارد. در این بخش حدود ۶۰ صادر کننده مستقل هم وجود دارد.

ارقام کشت شده خرما

رقم غالب خرمای تونس دگلت نور می باشد. حدود ۷۵ درصد تولید این کشور به این رقم اختصاص دارد. قابلیت انبار مانی این خرما زیاد بوده و قابلیت بازاریابی خوبی هم در تمام فصل سال دارد. این خرما در انواع و اشکال مختلف بسته بندی فروخته می شود. از سایر خرماهای سنتی خرما میتوان به Rochdi، Bisr، Kenta، KhouatAlliga، Allig و Kentichi اشاره نمود. سطح زیر کشت این خرماها به دلیل سودآوری پایین تر و شهرت و اعتبار کمتر صادراتی، بتدریج در حال کاهش است. تونس عمده ترین تامین کننده خرمای اروپا هست. 

جمع آوری کنندگان خرما

مفهوم «جمع اوری کنندگان خرما» در تونس گروهی از شرکت ها یا افراد با صلاحیت و مجوزدار اطلاق می شود که در تمام مناطق خرما خیز مستقر بوده و اقدام به جمع اوری محصولات می کنند. این افراد نقش محوری را در زنجیره ارزش خرما ایفا می کنند. حدود ۷۰ درصد خرما از دست این افراد عبور میکنند. این افراد عمدتا تجار محلی هستند که خرما را بطور کامل از نخلدار معمولا زمانه که خرما بر روی نخل هست می خرند تعداد آن ها در تونس کلا به ۴۰۰ نفر میرسد. عمده آنها حدود ۵۰ تا ۳۰۰ تن خرما را از کشاورزان خریداری می کنند. ۵ جمع آوری کننده هم قادر به خرید مقادیر بزرگتری از خرما می باشند (۱۰۰۰  تا ۲۰۰۰ تن در سال). این جمع آوری کنندگان معمولا به تمام مراحل تولید برداشت و حمل و انبارداری نظارت دارند این خرماها معمولا بعد از یک سورت اولیه یا در سردخانه ها نگهداری می شوند و یا به عمده فروشان و یا به واحدهای بسته بندی متعلق به صادر کنندگان، فروخته می شوند. این افراد معمولا سرمایه لازم برای خرید محصولات را دارا می باشند.

سردخانه های خرما

تعداد ۲۳۱ سردخانه در تونس وجود دارد. ۱۰۰ عدد اینها در Tozeur و ۱۳۱ واحد نیز در منطقه  Kébiliقرار گرفته اند. این دو منطقه تقریبا مناطق عمده تولید خرما می باشند. علاوه بر این ها، ۱۲۷ واحد کوچک سردخانه ای هم به ظرفیت متوسط هر یک ۱۲۰ تن در اختیار تجار قرار دارند.

وضعیت صنعت فراوری و بسته بندی خرما

 صنعت بسته بندی و فرآوری خرما، از جایگاه بسیار مهمی در میان سایر صنایع غذایی و کشاورزی برخوردار است. این صنعت همچنین منبع درآمدی بسیار خوبی هم برای کشاورزان تونسی (بویژه در مناطق جنوبی) ایجاد نموده است.

بطور تاریخی عمده بسته بندی های خرما در تونس نیز بسته های به وزن ۱/۲ تا ۵ کیلو گرم می باشند؛ لکن با توجه به افزایش صادرات خرما به اروپا در سال های اخیر شرکت ها، بسته بندی های کوچک تر با وزن ۱۵۰ تا ۲۵۰ گرم را نیز تولید کرده اند.

بسته بندی بر اساس سلیقه مشتری انجام می گیرد، حتی در مواقعی هم شرکت وارد کننده بسته مورد نظر خود را به شرکتهای تونسی میدهـد تـا بسته بندی درون آنها صورت بگیرد.

شرکتهای بسته بندی ،تونسی اقدام به تولید بسته بندی های مدرن ،دیگری همانند بسته بندی تحت خلا و یا بسته بندی های تحت اتمسفر کنترل شده هم نموده اند.

در حال حاضر ۷۵ واحد بسته بندی وجود دارد که در مناطق شمالی و جنوبی کشور قرار دارند ظرفیت اسمی این واحدها ۵۹۰۰۰ تن می باشد. این واحدها عموما، با ۵۰ درصد ظرفیت کار می کنند. تولید در این واحدها عمدتا بر اساس سلیقه مشتریان و با رعایت استانداردهای کیفی و بهداشتی محصول انجام می گیرد نحوه ارتباط بین حلقه های زنجیره ارزش شامل حلقه تولید کننده حلقه جمع اوری ،کنندگان واحدهای بسته بندی و همچنین صادرکنندگان یکی از مهمترین چالش های موجود می باشد.

رابطه بین این حلقه ها عمدتا بر پایه تفاهمنامه ها و موافقت نامههای شفاهی مبنی بر اعتماد و تعهدات متقابل می باشد که هر کدام علاقمند حفظ این ارتباطات و تعهدات موجود می باشند.

همه این اعضا بویژه شرکتهای تجاری چون مایل به حفظ شهرت و آبروی خود هستند بنابراین این ارتباطات حفظ خواهد شد. معمولا توافقات قراردادی به سه نوع اتفاق می افتند: 

1. کشاورز - جمع آوری کننده
2. کشاورز - شرکت صادرکننده
3. کارخانه صادر کننده - کشاورز

سود آوری واحدهای بسته بندی تونس در سال های اخیر به دلیل ایجاد خطوط تولید شیره و خمیره خرما افزایش یافته است. 

این واحدها ۲۰ تا ۳۰ درصد خرماهای درجه سوم حاصل از خطوط بسته بندی را به محصولات مذکور تبدیل می کنند.

همچنین این شرکت،ها سرمایه گذاری های بسیار مناسبی در زمینه رعایت و پیاده سازی استاندارد های بهداشتی و ایمنی مواد غذایی در خطوط تولیدی خود انجام داده اند.

مشخصات مهمترین واحدهای فرآوری و بسته بندی خرمای تونس عبارتند از:

نام شرکت: Boudjebel S.A. VACPA

مشخصات: سال تاسیس (۱۹۸۲)، (۱۵۰۰ نفر کارکنان)، (تحت پوشش قراردادن ۶۰۰ کشاورز)، (ظرفیت ۱۳۰۰۰ تن و صادرات ۶۰۰۰ تن خرمای ارگانیک)

استانداردها ایزو ۹۰۰۱ ، ایزو ۱۴۰۰۰، ارگانیک، تجارت منصفانه، تجارت منصفانه ،ارگانیک، حلال، گلوبال و گپ

SMETA، BRCS  BSC JAS certification,،FDA, Food Safety

محصولات : بارهای ،شکلاتی، انواع بسته بندی فانتزی و معمولی، قند خرما، خمیره، روغن هسته، شکر خرما، پودر، شیره، چیپس خرما، گرانول خرما و پوره خرما.

نام شرکت:  Horchani Dates

مشخصات: (۵۰۰ نفر کارکن)، (خط مدرن بسته بندی) پیشگام در ارگانیک، (صادرات ۳۵۰۰ تن خرما)، صادرات ۴۴۰ تن خرمای ارگانیک ) و (داشتن سه نشان تجاری)

استانداردها: ISO 22000 & 9001، USDA organic، BIO, GAP, BRC, BCS ÖKO-GARANTIE

محصولات: انواع خرماهای بسته بندی، خمیر خرما ،پودر ،شیره چیپس خرما