بحث تجارت خارجی یکی از مباحث مهم در توسعه اقتصادی کشور است
این بخش منبع تأمين درآمدهای ارزی برای سرمایه گزاران و جذب فن آوری های نوین در جهت افزایش توان تولیدی اقتصادی کشور است تجارت بین الملل نه تنها سود و بهره مندی همچون کمک کردن به تولید ناخالص داخلی را به همراه دارد بلکه یک منبع مهم ارزی نیز میباشد با افزایش صادرات که لازمه آن افزایش تولید است میتوان از برتری و سودمندی اقتصادی مقیاس بهـــره برد. حضور در بازارهای بین المللی در نتیجه ی تولید و صادرات کالایی که کشور در آن مزیت نسبی دارد موجب تحول ساختاری میشود از آنجا که مهم ترین مشخصه اقتصاد ایران وابستگی شدید به درآمدهای نفتی است هرگونه نوسان در قیمت نفت موجب کسری تراز پرداخخت های کشور خواهـد شــد.
بـــه همین دلیل باید صادرات غیر نفتی تشویق شود به منظور تشویق صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی به اقتصاد درآمد نفتی میتوان روی کالاهای کشاورزی تمرکز کرد. زیرا این کالاها منبع مهمی برای تأمین ارز مورد نیاز کشور هستند و اثر آن بر اقتصاد و رشد نسبی انکار ناپذیر است لذا تکیه بر توسعه و گسترش صادرات بخش کشاورزی میتواند زمینه مناسبی برای حضور ایران در بازارهای جهانی را فراهم آورد. توجه به توسعه و تجارت بخش کشاورزی بعنوان پیش شرط توسعه اقتصادی ضروری است. با توجه به اینکه ارزش افزوده بخش کشاورزی تأثیر بسزایی در افزایش صادرات محصولات کشاورزی در بلند مدت و کوتاه مدت دارد افزایش بهره وری عوامل تولید در کشاورزی و استفاده از ظرفیتهای با القوه این بخش میتواند میزان صادرات را بهبود ببخشد.
بنابراین سیاست هایی که بتواند رشد بخش کشاورزی را تسریع ببخشد موجب بهبود ارزش صادرات محصولات میشود. همچنین بخش کشاورزی دارای گستردگی بسیاری نیز هست از یک سو اشتغالزاست و از سوی دیگر تأمین کننده مواد غذایی برای افراد و مواد اولیه برای صنایع تبدیلی است. بر این اساس توجه به این بخش ، نقش مهمی در رفاه و بهبـود سـطح تغذیه دارد. بخش کشاورزی تأمین کننده کالاهای واسطهای سایر بخش هاست اما وابستگی کمتری به تولیدات واسطه ای بخشهای دیگر دارد. بخش کشاورزی در ایران دارای مزیت ها و مشخصه های مهمی چون تنوع آب و هوایی تنوع ،زمین نیروی کار فراوان و غیره میباشد و از سویی وابستگی کمتری به دانش فن آوری پیچیده دارد.
بر اساس مطالعات انجام شده بر عوامل مؤثر بر عرضه و تقاضای محصولات کشاورزی متغیرهای نسبی صادرات خالص درآمد کشورهای وارد کننده محصولات کشاورزی ایران و همچنین نرخ ارز واقعی متغیرهای تاخیری مقدار صادراتی معنی دار است. افزایش تولید یکی از متغیرهای تأثیر سگذار بر عرضه صادرات است از اینرو سرمایه گذاری های برنامه ریزی شده در بخش کشاورزی باعث افزایش تولید و به دنبال آن منجر به افزایش قیمتهای صادراتی ، تولید کنندگان داخلی را برای صادرات بیشتر محصولاتشان و کسب درآمد بالاتر ترغیب میکند لذا افزایش قیمت صادراتی تنها با اصلاح معیارهای بهداشتی بهبود بسته بندی های مناسب جهت صادرات و مناسب با سلیقه بازارهای هدف روشهای بازاریابی و استفاده از ارقام مناسب در تولید امکان پذیر میکند.
نتایج نشان میدهـد بــا افزایش رعایت استانداردهای بین المللی در زمینه صادرات محصولات کشاورزی و بهبود کیفیت میتوان به بازارهای بیشتری دسترسی پیدا کرد و در نتیجه درآمدهای ارزی را گسترش دارد در حالی که از جمله مشکلات ایران در زمینه محصولات کشاورزی عدم بسته بندی مطلوب درجه بندی نامناسب محصولات کشاورزی صادراتی و عدم رعایت استاندارد کیفی و همچنین عدم تطابق کالاها با سلیقه مصرف کنندگان خارجی است. البته ذکر این نکته ضروری به نظر میرسد که در برخی محصولات توانسته ایم گامهایی مؤثر برداریم و تا حدی رضایت مصرف کنندگان را جلب کنیم صادرات کشاورزی از مسیر تنوع بخشی و افزایش تولید محصولات کشاورزی نه تنها در رشد اقتصادی بلکه در اعتلای اقتصاد اجتماعی نقش محوری دارد و با افزایش درآمد کشاورزی کشور به طور مستقیم به درآمد و رفاه روستایی کمک میکند که نتیجه آن کاهش فقر است اساسی ترین اقدام رسیدگی بیشتر به وضعیت تولید و بهبود کیفیت از طریق تأمین نهاده های تولید برای تولید کنندگان است. بر این اساس از طریق سرمایه گذاری در امر تولیدو متوع کردن مقدار محصولات صادراتی میتوان موجب ارتقای توانمندی های صادرات غیر نفتی را در صحنه اقتصاد بین الملل فراهم آورد. برای جلوگیری از ایجاد نوسان در صادرات محصولات کشاورزی باید یک راهبرد مشخص طراحی شود و برای اجرای این راهبرد سیاستهای دراز مدتی تدوین گردد تا بتوان ضمن افزایش قیمت صادراتی، سهم ایران از بازارهای جهانی را نیز افزایش داد از جمله پیشنهادات جهت رفع موانع و بهبود وضعیت صادرات میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
- سیاست های کنترل و تثبیت نرخ ارز که عامل مهمی در ثبات صادرات محصولات کشاورزی به شمار آید، اطلاعات شفاف درباره روند آینده تغییرات نرخ ارز میتواند نقش مؤثری در افزایش درآمد صادرکنندگان و حفظ موقعیت ایران در بازار جهانی محصولات کشاورزی داشته باشد.
- کاهش تدریجی تعرفه های محصولات صنعتی وارداتی به منظور قدرت رقابتی کالاها. تجدید نظر در قیمت تضمینی محصولات کشاورزی و هماهنگ سازی آنها با نرخ تورم.
- بـــا توجـــه بـــه ارتباط مثبت میان موجود میان بخشهای کشاورزی و صنعت تقویت این پیوند در راهبرد توسعه صنعتی توصیه میشود. در این راستا به دلیل میزان بالای ضایعات محصولات کشاورزی سرمایه گذاری در این بخش توصیه میشود.
- فراهم ساختن زیرساختهای صادراتی و اجرای سیاستهای کلان اقتصادی از سوی دولتمردان مانند تثبیت نرخ ارز و نرخ بهره و همچنین اجرای صحیح سیاســـــت هــــای پولی و مالی در جهت رشد تولید ناخالص ملی.
- توجـه بـه بخش کشاورزی در افزایش تولید ناخالص داخلی افزایش سرمایه گذاری در این بخش توصیه میشود. درجه موفقیت سرمایه گذاری در صادرات بخش کشاورزی در مرحله نخست منوط به پایداری قوانین و مقررات و آیین نامههای مربوطه میباشد.
- بنابراین تصمیمات سریع، پی در پی و بعضا» متناقض در زمینه تدوین آیین نامههای مربوط به صادرات محصولات کشاورزی اختلالاتی را در فعالیت این بخش ایجاد خواهد کرد بنابراین سیاستهایی که بتواند رشد بخش کشاورزی را تسریع ببخشد موجب بهبود ارزش صادرات محصولات میشود به دلیل تأثیری که شاخص قیمت صادراتی بر عرضه صادرات دارد توصیه میشود دولت برای کنترل تورم کوتاه مدت و بلنـد مــدت بــه خدمات تولید و قیمت محصولات کشاورزی نظارت بیشتری داشته باشد. به طوری که در بلند مدت با اعمال صحیح این گونه سیاست ها در راستای توسعه کشاورزی میتوان زیر ساخت ها و امکانات مورد نیاز مکانیزه کردن بخش مذکور را نیز فراهم آورد به گونه ای که با افزایش دانش فنی و امکانات زیربنایی میتوان ظرفیت تولیدی بخش کشاورزی را در کوتاه مدت و تداوم آن در بلند مدت افزایش داد. همین امر ضمن کمک به توسعه روش های مختلف نوین تولید محصولات و عرضه کالاهای متنوع سبب افزایش صادرات و بهبود تراز تجاری کشور میشود.